POMAGAĆ – dopomagać, odciążyć,
opiekować się, pocieszać, popierać, ratować, służyć, ulżyć komuś, ułatwiać, wspierać
(Słownik Języka Polskiego Szymczak, 1978 oraz Słownik Wyrazów Bliskoznacznych
Skorupka, 1984);

 

POMAGANIE (helping behaviour) –
bezpośrednie zapewnienie pomocy komuś znajdującemu się w potrzebie; zachowanie
nastawione na dobro innych osób;

 

 

Terminy
nadrzędne: interakcja społeczna i wywieranie wpływu (rozumienie węższe)

 

WSPOMAGANIE
ROZWOJU – jest procesem intencjonalnym prowadzącym do umożliwienia osobie
wspomaganej samodzielnego rozwiązywania zadań i problemów życiowych. Jest on
stosowany wtedy, gdy dotychczasowe wychowanie zawodzi i jednostka potrzebuje
pomocy lub, gdy narastające problemy obniżają lub zagrażają jakości jej życia,
zwłaszcza w zakresie samorealizacji. Proces ten musi uwzględniać związek
rozwoju człowieka z rozwojem świata (Kaja, 2001);

 

(Jakość świata
jest ważnym wyznacznikiem programu wspomagania. Bez tego mielibyśmy do
czynienia z laboratoryjnym wspomaganiem człowieka umieszczonym w fikcyjnej
probówce.)

 

Jest to ujęcie
węższe, które nie obejmuje wychowania, edukacji i wsparcia. W tym rozumieniu
wspomaganie mam miejsce wówczas, gdy procesy te są nieskuteczne.

 

W rozumieniu
szerokim WSPOMAGANIE ROZWOJU to:

Proces
intencjonalnych oddziaływań człowieka na człowieka nazywany wspomaganiem
(pomocą, zachowaniem pomocnym czy wsparciem) występuje w różnych formach i
prowadzi do potęgowania dobrostanu (poprzez promowanie, stymulowanie),
powstrzymywanie czynników zagrażających dobrostanowi (drogą interwencji,
wychowania, edukacji, prewencji, profilaktyki), poprawiania, usuwania
nieprawidłowości (drogą korekcji i terapii) lub przywrócenia utraconego
dobrostanu jednostki (w postaci reedukacji, rehabilitacji, rewalidacji), co
pozwala jednostce na samodzielne i odpowiednie do jej możliwości rozwiązywanie
problemów życiowych (Kielar-Turska, 2003);

 

wsparcie
społeczne ≠ wspomaganie rozwoju

 

WYCHOWANIE – oddziaływanie na
osobowość, formowanie, zmienianie, kształtowanie, całokształt procesów i
oddziaływań zachodzących w toku interakcji między osobami pomagającymi im
rozwijać własne człowieczeństwo (Kielar-Turska);

 

1)    
Proces wspomagania rozwoju przy założeniu, że jest on
intencjonalny, prowadzić powinien profesjonalista. Najkorzystniejszym
kandydatem jest tu psycholog, w niektórych przypadkach pedagog, posiadający
dodatkowe kwalifikacje (kursy, kształcenie podyplomowe) w zakresie form i metod
pracy służących rozwojowi jednostki.

2)    
Wspomaganie dotyczy co najmniej kilku grup osób: a)
dążących do wyższych osiągnięć – stymulacja, b) z zaburzeniami lub opóźnieniami
rozwoju – terapia, psychokorekcja, c) po urazach fizycznych, psychicznych –
rehabilitacja, rewalidacja, psychoterapia).

3)    
W przypadku wspomagania rozwoju dziecka należy pamiętać
o okresie sensytywnym dla rozwoju danej funkcji. Chodzi o optymalną podatność
funkcji na zmiany. Jednak wspomaganie jest często stosowane wtedy, gdy czas ten
już minął. Stąd konieczność dobrego przygotowania profesjonalistów
poszukujących twórczo odpowiedniej metody, formy zajęć. Powinny one być
atrakcyjniejsze, niezbyt trudne (strefa najbliższego rozwoju – Wygotsky), by
osoba wspomagana stała się sprzymierzeńcem osoby wspomagającej. Stawianie przez
nią oporu wskazuje na błąd popełniony przez wspomagającego.

4)    
Metoda wspomagania zależy nie tylko od sfery czy
funkcji objętej oddziaływaniem. Wspomaganie rozwoju dotyczy człowieka, a nie
tylko wyizolowanej funkcji.

5)    
Wspomagający powinien wzbudzać zaufanie. Posiadać
wysoko rozwinięte kompetencje komunikacyjne, zdolność spostrzegania swojej
odrębności, a także zdolność modyfikowania programu oddziaływań w razie
zaistniałej sytuacji i potrzeb wspomaganego.

6)    
Wspomagający nie narzuca wspomaganemu swojego
rozumienia rzeczywistości, lecz jest co najwyżej moderatorem wnikającym w
rozumienia świata osoby wspomaganej.

 

Jest to
HUMANISTYCZNY MODEL wspomagania rozwoju, Jest to model wspomagania przez
doświadczenie.

 

PREWENCJA – zespół działań
wykorzystujących środki i metody psychologiczne w celu obniżenia
prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń w funkcjonowaniu somatycznym,
psychicznym i społecznym, wzmacnianie zasobów i przeciwdziałanie czynnikom
ryzyka;

Prewencja
pierwotna – zmniejszanie prawdopodobieństwa wystąpienia zaburzeń poprzez

                                     
przeciwdziałanie czynnikom ryzyka;

Prewencja wtórna
– powstrzymywanie rozwoju patologii;

 

PSYCHOKOREKCJA – proces usuwania lub
neutralizowania zakłóceń i zaburzeń psychicznych zarówno w drodze postępowania
wychowawczo-terapeutycznego, jak i psychoterapeutycznego;

 

PSYCHOTERAPIA – każda metoda, która ma
łagodzące lub lecznicze oddziaływanie na wszelkie zaburzenia psychiczne,
emocjonalne lub zachowania i jest prowadzona przez osoby odpowiednio
przygotowane i stosujące ogólnie przyjęte metody (Rober, 2000);

 

ODDZIAŁYWANIE KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE –
postępowanie mieszczące się w zakresie oddziaływań wychowawczo-terapeutycznych,
najczęściej stosowane wobec dzieci z zaburzeniami w uczeniu się, często z
rozpoznaniem dysleksji rozwojowej. Zawiera szereg ćwiczeń podnoszących
sprawność poszczególnych funkcji. Są one oparte zarówno o kompensację, jak i
korekcję w zależności od diagnozy, rozpoznania przyczyn opóźnień czy zaburzeń
rozwoju (prawdopodobieństwo mikrouszkodzenia mózgu vs zaniedbanie
środowiskowe);

 

REEDUKACJA – edukacja ponowna, czyli
nauczanie osoby, która z jakiś powodów utraciła pewne wiadomości i umiejętności.
Rober (2000) wymienia dwa znaczenia tego terminu: a) ponowne wydobycie
zapomnianych umiejętności (np. po wypadku), b) uczenie się nowych
przystosowawczych nawyków w celu zastąpienia dawnych nieprzystosowawczych;

 

REHABILITACJA – bywa rozumiana jako:

1)    
pomoc w rozwiązywaniu problemów życiowych osób
niepełnosprawnych (Kowalik, 2007); pomoc pokonywaniu barier wytworzonych przez społeczne
warunki życia, pomoc w określeniu nowych, bardziej realistycznych wartości
oczekiwanych, pomoc w odtwarzaniu utraconych wartości sensorycznych,
psychomotorycznych, umysłowych (np. nauka porozumiewania się osób z afazją),
przygotowywanie do życia zintegrowanego, motywowanie do stylu życia
umożliwiającego samodzielność;

2)    
proces przystosowania do normalnego życia w społeczeństwie
osób, które doznały przemijającej lub trwałej utraty zdrowia i stały się na
stałe lub pewien czas inwalidami (por. Słownik Języka Polskiego, 1978);

 

REWALIDACJA – termin bliskoznaczny do
rehabilitacji. Odnosi się do przywracania sił osobom osłabionym poważną chorobą
lub urazami. Ogół działań umożliwiających tym osobom przywracanie możliwości
normalnego życia (Słownik Języka Polskiego, 1978);

 

STYMULACJA – wzmaganie procesów
życiowych organizmu. Pobudzanie do działania, zachęcanie, doskonalenie rozwijających
się funkcji (sfera najbliższego rozwoju). Stwarzanie warunków do ujawnienia się
możliwości rozwojowych dziecka.